15

ІҮ-БӨЛІМ. ЭСТЕТИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТ.

 

&15. Эстетикалық қызмет материалдық өндіріс саласында.

 

         Эстетикалық қызметтің негізіне, басқа да салалар сияқты белгілі бір қажеттілік қажет. Қажеттілік деген, өте күрделі туынды, ол санқырлы және түрлі жағдайға қарай туындайтын нәрсе. К.Маркс айтады: “Қажеттіліксіз еңбек өнімділігі де жоқ”. Солай бола тұра, тек өндіріс қана қажеттілікті болдырады. Анық, нақты қажеттілікболмайынша, нақты қызмет түрі де болмайды. Сондықтанда осы  қажеттіліктің салдарынан адамдар қызметке, еңбекке ұмтылады. Эстетикалық қызметтің негізгі мәні – адам баласының осы дүниеде жан-жақты дамыған, жаңалық ашушы бүтіндей бір қоғамдық тұлға екендігін дәлелдейді.

Қоғамда эстетикалық қажеттіліктің алар орны ерекше. Ол қоғамдағы адам баласы атқарып отырған барлық қызмет саласының қайсысында  болмасын өзіндік орны бар. Эстетикалық қызметтің ең негізгі мақсаты – эстетикалық қажеттіліктің түпкі мәнін анықтау. Жалпы алып қарағанда эстетикалық қызмет көркемдік салаларда іске қосылып жатады, ол деген сөз, оның өнерге де қатысы болғаны. К.Маркстің қоғамдағы адам қызметінің жан-жақтылығын талдап, зерттей келе өнердің дүниеге келуіне себеп болған жайларды анықтауы да осыны дәлелдейді.

Эстетикалық қызмет өзінің бар болмысымен материалдық өндірісті қамтиды – ол өзі еңбек, әрі сол еңбектің бар жағдайы мен нақты жемісі.

Жоғарыда айтылғандай  эстетикалық бастама еңбектің мәнділігін анықтатйтын негізгі жолдың бірі. Жалпы өмірде еңбектің дамуына қоғамдық жағдайдың да әсері мол.

Адамөмірінде тікелей қол еңбегі мен ой еңбегі қатар артып, іске асып отырса, еңбектің эстетикалық мәні сол құрлы жоғарылайды. К.Маркстің айтуынша: ортағасыр өміріндегі кәсіпкердің еңбегін сипаттай келе “ол өзінің осы арнайы еңбегіне айқын қызығушылықпен қарап, оны өте ұқыптылықпен орындайды, оның еңбекке деген осындай қызығушылығы кәдімгідей дамыған көркемдік талғам сияқты” дейді.

Әрине еңбектің жемісті болуына оған жасалынатын жағдайлардың да үлкен орны бар. Бұл жерде “еңбек жағдайын” қоғамдық көзқарас, ықпал, жалпы материалдық жағдай жатады. Қызметтің өндірістік ортада жақсы қалыптасуына, оның сауаттылық дәрежесінің артуына барлық уақыттада “дизайн” көмектеседі. Біздің эстетикалық әдебиетімізде қалыптасқан бір жобада анықталған дизайн жоқ. Дегенмен, көптеген зерттеушілердің жобалауынша дизайнді көркемдік-техникалық қызметке жатқызады. Осыдан барып дизайн қызметіндегі тәжірибеде “техникалық эстетика” өмірге  келді, оның негізгі міндеті, осы саладағы қызметтің заңды қалыптасуын анықтау болып табылады. Техникалық эстетиканың өзіндік қол өнерлік жағы да бар, ол дизайнмен бірге қалыптасады. Дизайнда инженер-конструктордың, ғылыми көркем өнер еңбектері қызмет атқарады. Дизайн негізінде адам қажеттілігімен оның қалауын орындауға қызмет атқарады. Дизайн негізінде адам қажеттілігімен оның қалауын орындауға қызмет етеді.

Дизайн - өндірістік жобалаудың ажырамас бір бөлігі болып табылады. Ол сол жобаның конструкциялық жаңалықтары мен пайдалы жақтарын оның техникалық үйлестігін жобалайды.

Түрлі өндірістік техникаларды жобалауда небір арнайы қажет болатын станоктарды жобалауда әр мамандық сласындағы арнайы мамандар жұмыс жасайды. Олар: конструкторлар, технологтар, экономистер мен психологтар, эксплуатационниктер, социологтар т.б. Бұл жерде дизайнер мен суретші-конструкторлардың орны ерекше. Себебі олар эстетикалық құны жоғары еңбек құралы мен қазіргі қоғамға қажет жаңа техникаларды ойлап табады. Дизайнердің қоғамдағы ең бір ерекше атқаратын жұмысы: - өндіріс пен тұтынушы арасындағы жәнеде сол өндіруші менен сол өндірілген затты тұтынушы арасын жалғастыру. Жалпы алып қарағанда дизайнер өндірілген затты )товарды) тұтынушыға өткізуге ат салысуы керек, оны ұйымдастыруы керек. Дизайннан өнердің айырмашылығы неде? Таласы жоқ, өнер – көркемдік сала, оның қызметі өндірістік өмірмен шын мәнінде байланысты. Өнер мен дизайн арасындағы айырмашылық немесе өзгеріс, ол өнер жеке дара сипатта болады. Ол ешнәрсеге де тәуелді емес, ал дизайн болса, ол әлеуметтік жайға дакейде жеке тұлғаға да қатысы бар. Дизайн - қоғамға қажеттілігімен танымал, ол қажеттілікке сай ұсыныстарды орнымен қабылдай отырып, оны іске асыруға өз үлесін қосады. Қазіргі жағдайда дизайннің қызметі өте күрделі – ол адамзат өміріне қажет тұрмыстық жүйені жаңартуға, табиғат байлығын орынды пайдалануға қажет жағдайларды шешуге көмегін тигізуде.