Мәмлүк қыпшақтары мәтіндерінде өсімдік атауларының берілуі («Китаб-и межму-и тержуман-и турки ве ажеми ве мугали» еңбегі негізінде)

Abstract

Мақаланың зерттеу нысаны ретінде белгілі «Китаб-и межму-и тержу-мани турки ве ажеми ве мугали» еңбегі алынды. Қазақстандық ғылыми оқырмандар бұл еңбекпен таныс деп айта алмаймыз. Бұл еңбектің тарихи маңызы зор. Мәмлүк қыпшақтарының тілінен ғана емес, тарихи-саяси жағдайлардан да мол ақпарат береді. «Китаб-и межму-и тержуман-и турки ве ажеми ве мугали» кітабы тарихи салыстырмалы тіл білімінің зерттеуіне, лексика-семантикалық өрістерді анықтауда, дыбыстардың дамуын танытуда, тарихи грамматиканы түсіндіруде таптырмас дереккөз. Еңбекке бір мақаланың көлемінде талдау жасау мүмкін емес. Мақалада кітапта берілген өсімдік атаулары зерттеледі. Фитонимдердің ішінде бау-бақша өсімдіктері, ағаш атаулары, шөптер мен техникалық дақылдар кездеседі. Көне қыпшақ тіліндегі кейбір өсімдік атаулары ешқандай өзгеріссіз қазақ тілінде сақталған. Қазақ тілінде кездеспейтін, аударманың көмегімен түсіндірілетін атаулар да кездеседі. Сөздерде мағына ғана емес, тарихи ақпараттар да сақталады. Бұл тұрғыдан алғанда тарихи мәтіндердізерттеу өзекті тақырып саналады.